"Lipna" toksyna botulinowa – czyli jak nie dać nabić się w butelkę

W ostatnich miesiącach lawinowo rośnie liczba doniesień o nielegalnych zabiegach reklamowanych jako „efekt Btx”, wykonywanych z użyciem podejrzanych preparatów nazywanych „botoksem”. Za igłę sięgają osoby bez wykształcenia medycznego – najczęściej kosmetyczki lub osoby po krótkich kursach. To nie jest jedynie kwestia estetyki – każdy taki zabieg niesie ze sobą realne ryzyko poważnych powikłań, trwałego okaleczenia, a w skrajnych przypadkach nawet zagrożenia życia.

Jako lekarz czuję się w obowiązku nagłośnić ten problem i przybliżyć pacjentom fakty na temat toksyny botulinowej. Chcę pokazać, jak odróżnić legalny preparat od podróbki, kto ma prawo go podawać oraz jak ustrzec się przed ryzykiem związanym z nielegalnymi zabiegami. Świadomość pacjentów to najlepsza ochrona przed tym zagrożeniem.

Botoks to lek, a nie kosmetyk

Popularny „botoks” to tak naprawdę toksyna botulinowa typu A – lek na receptę, zarejestrowany i dopuszczony do obrotu przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych. W Polsce substancję tę mogą stosować wyłącznie lekarze i lekarze dentyści, a jej wydanie jest możliwe tylko przez:

• aptekę na podstawie recepty lub zapotrzebowania

• hurtownię farmaceutyczną – na podstawie zapotrzebowania wystawionego lekarza prowadzącego działalność leczniczą.

To oznacza, że żadne kosmetyczki, kosmetolożki czy inne osoby, nawet po kursach, nie mają prawa kupić legalnie ani tym bardziej podawać botoksu.

Wskazania medyczne i estetyczne

Choć najczęściej toksyna botulinowa kojarzy się ze zmarszczkami mimicznymi, jej zastosowanie jest o wiele szersze. Zgodnie z Charakterystyką Produktu Leczniczego (ChPL), botoks ma wskazania w:

• leczeniu przewlekłej migreny,

• leczeniu spastyczności mięśni u dorosłych i dzieci (np. w mózgowym porażeniu dziecięcym),

• leczeniu nadpotliwości pach, dłoni i stóp,

• leczeniu zeza,

• leczeniu dystonii szyjnej,

• leczeniu nietrzymania moczu związanego z nadreaktywnością mięśnia wypieracza pęcherza.

Wskazania estetyczne (zmarszczki mimiczne twarzy) to jedynie niewielka część całego spektrum zastosowań tego leku.

Jakie preparaty botoksu są dostępne w Polsce?

Na rynku polskim legalnie dopuszczone do stosowania są m.in.:

• Botox® (Allergan),

• Vistabel®(Allergan),

• Azzalure® (Galderma),

• Relfydess® (Galderma)

• Bocouture® (Merz),

• Dysport® (Ipsen).

Każdy z tych leków przeszedł rygorystyczny proces rejestracji potwierdzający, że jest bezpieczny dla zdrowia i życia, posiada swoją charakterystykę produktu leczniczego oraz numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu. Dodatkowo, każdy z nich od momentu produkcji po dostarczenie do apteki, aż po podanie w gabinecie musi być przechowywany w odpowiednich warunkach, aby zachować swoją skuteczność i zdatność do użycia.

Skąd zatem osoby nieuprawnione biorą nielegalny botoks?

Ponieważ botoks jest lekiem na receptę, kosmetyczki lub inne osoby nie mają żadnej legalnej drogi jego zakupu w Polsce czy Unii Europejskiej. W praktyce sięgają więc po nielegalne źródła:

• zakupy przez internet – głównie na zagranicznych portalach aukcyjnych i wątpliwych sklepach internetowych,

• prywatny import z Azji lub Europy Wschodniej – preparaty często bez polskiej ulotki i numeru pozwolenia na dopuszczenie do obrotu,

• nielegalny obrót między osobami prywatnymi – czasem sprzedawane są ampułki „na czarno” przez osoby powiązane z branżą beauty.

Takie preparaty zwykle nie spełniają wymogów jakościowych, bywają źle przechowywane (botoks wymaga stałego chłodzenia), a czasem okazują się zwykłymi podróbkami bez substancji czynnej lub z zanieczyszczeniami. To właśnie one odpowiadają za najpoważniejsze powikłania po „botoksie” podawanym przez osoby nieuprawnione.

Głośne powikłania po „lipnym botoksie”

Media wielokrotnie opisywały przypadki ciężkich powikłań po nielegalnie wykonywanych zabiegach. Pacjentki zgłaszały:

• obrzęki i stany zapalne,

• asymetrię twarzy,

• porażenia mięśni,

• a nawet trwałe uszkodzenia nerwów.

W niektórych przypadkach konieczne było leczenie szpitalne. Winne okazywały się preparaty niewiadomego pochodzenia – często sprowadzane z Azji lub internetu, bez rejestracji w Polsce i bez jakiejkolwiek kontroli jakości.

Odpowiedzialność prawna za podawanie leku bez uprawnień

Nielegalne podawanie toksyny botulinowej w Polsce to nie tylko brak uprawnień, ale również poważne naruszenie prawa. Osobie nieuprawnionej grozi:

• odpowiedzialność karna – zgodnie z Kodeksem karnym za narażenie pacjenta na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia (art. 160 KK),

• odpowiedzialność cywilna – konieczność odszkodowania i zadośćuczynienia,

• odpowiedzialność administracyjna – np. grzywny za nielegalny obrót lekami.

W praktyce oznacza to, że kosmetyczka podająca botoks nie tylko łamie prawo, ale także naraża siebie na proces karny i poważne konsekwencje finansowe.

Jak pacjent może się zabezpieczyć?

Aby nie paść ofiarą „lipnego botoksu”, warto przed zabiegiem sprawdzić kilka kluczowych rzeczy:

✅ Czy zabieg wykonuje lekarz lub lekarz dentysta (sprawdź w Rejestrze Lekarzy NIL – www.nil.org.pl).

✅ Czy gabinet posiada status podmiotu wykonującego działalność leczniczą (można sprawdzić w Rejestrze Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą).

✅ Czy preparat jest oryginalny – pacjent ma prawo poprosić o pokazanie opakowania z numerem serii i ulotką w języku polskim.

✅ Czy w gabinecie zachowane są zasady bezpieczeństwa – sterylność, zgoda na zabieg, dokumentacja medyczna.

✅ Czy osoba wykonująca potrafi poinformować o możliwych powikłaniach i wie, jak je leczyć.

👉 Prawdziwy botoks to lek o szerokim zastosowaniu medycznym, który w rękach specjalisty daje przewidywalne i bezpieczne efekty. W rękach osób nieuprawnionych może stać się zagrożeniem dla zdrowia i życia.

Pamiętaj, nie ryzykuj swoim zdrowiem i życiem –– wybieraj świadomie i ciesz się efektem toksyny botulinowej, tej prawdziwej.